Ailevi meseleler ve insan psikolojisi üzerine önemli değerlendirmelerde bulunan Üsküdar Üniversitesi NP İstanbul Nöropsikiyatri Hastanesi Uzman Psikologu Nazende Ceren Öksüz, insan psikolojisinde ailenin önemli olduğunu kaydediyor. İnsan psikolojisini incelerken, öğrenilen davranışların ele alınmasının kaçınılmaz olduğunu belirten Öksüz, öğrenilen davranışların temelinin ailede atıldığını söylüyor. Öksüz, Bir kişinin psikolojik yapısını anlayabilmek için, aile yapısını da anlamaya çalışmak şarttır diyerek aile içi iletişim önemini şu şekilde değerlendiriyor;
“Son yüzyılda bizim toplumuzda da meydana gelen sosyal, kültürel ve ekonomik değişimler, ailelerde yapısal ve işlevsel değişimler ortaya çıkarmıştır. Aile bağları bu değişimlere ayak uydurmaya çalışırken, bireylerin de psikolojik durumları değişimden nasibini almıştır.
Psikoterapide aile içi dinamikler çoğunlukla rengini belli eder. Bazı durumlarda aileyi mutlaka sürece dahil ederiz, bazı durumlarda ise aile bireysel psikoterapiye yardımcı olmaktan çıkar, tümüyle terapinin odak noktası olur.
Aile bir sistemdir
Aile içindeki her üye o sistemin bir parçasıdır ve çoğu zaman bunun farkında değildir. Tıpkı bir yapboz gibi her üye birbirini bütünleyecek şekilde sistemde yer alır. Ancak yap-bozdan farklıdır. Çünkü buradaki hiçbir parça sabit değildir. Sürekli hareket halinde olan bir sistem düşünün. Bunu toplu yapılan bir dansa benzetebiliriz. Herkes birbiriyle ahenk içinde olursa ortaya keyifli bir dans çıkarken, ahenk bozulduğunda işler değişir. Aile içindeki sınırlar, kişiler arasındaki temas miktarını belirleyen görünmez bariyerlerdir. Bu bariyerlerin esnekliği, sağlıklı aile yapısı için belirleyicidir.
Her ailenin bir iletişim şekli vardır
İletişim şekli, bir alışkanlıktır. Durup incelemeden bu paterni fark etmek güçtür. Birbirimize ne söylediğimiz ve nasıl söylediğimizi durup düşünmeyiz. Aile içi iletişim döngüsü, aynı şekilde sürüp gider. Sorunlar olsa da eğer bir şekilde yola girdiyse değişme ihtiyacı duymaz. Hali hazırda kullanılan iletişim kanalları üzerinden birbirimizle temas kurmaya devam ederiz. Örneğin bir bisiklet sürüyorsunuz. Frenleri iyi tutmasa da düz ve güvenli bir yolda yavaşça ilerleyebilirsiniz. Ancak yokuşlu bir yolda artık güvenliğiniz tehlikededir.
Kriz dönemleri de böyledir. Bir aile düşünün, her hafta sonu hep birlikte hazırlanıp pikniğe gidiyorlar. Hep birlikte keyifli bir kahvaltı sofrasındayken hava bulutlanıyor, şimşek çakmaya başlıyor. Bu durumda, ailemizin farklı bir şeyler yapması gerekmektedir.
Aile içi krizler nelerdir?
Psikolojik ya da fiziksel hastalıklar, aile içindeki ekonomik değişimler (eşlerden birinin terfi alması ya da işten ayrılması gibi), taşınmak, çocukların büyümesi (ergenlik çağına girmeleri, üniversiteyi kazanıp şehir dışına çıkmaları, evlenmeleri gibi), aileye yeni bir bebeğin katılması gibi durumlardır. Örneklerde görüldüğü gibi olumlu yaşam olayları da, aile içinde bir krize vesile olabilir.
Değişim, bir uyum gerektirir. Yeniden uyum için, aile ilişkilerinin yeniden düzenlenmesi gerekebilir. Her aile sisteminin, sorunları çözme potansiyeli vardır. Ancak çözüme ulaşan farklı kanalları keşfetmek gerekir.
Aile içi sağlıklı iletişim kurmada denenebilecek bazı pratik bilgiler şunlardır:
-Birbirinizle net, direkt ve “ben dili” kullanarak konuşmaya özen gösterin.
-Birbirinize düzenli olarak zaman ayırın, aile içindeki açmazları konuşmaktan kaçınmayın
-Suçlayıcı olmayın, birbirinizde sevdiğiniz tarafları söylemekten kaçınmayın.
-Gerçekçi beklentiler içinde olun.
-Çözüme ulaşmak için kendinize ve karşınızdakine zaman tanıyın.
-Fikir ayrılıklarını tehdit olarak görmeyin. Çeşitlilik, fikir alış verişi için bir fırsattır.
-“Ben onun için daima en iyisini düşünürüm” demeyin. İyi niyet ve birbirimiz için kaygılanmak mutlu bir aile için elbette ki gereklidir. Ancak birilerinin yerine her şeyi düşünmeye çalışmak, o kişiyi pasif kılarken sizi tüketir.”
