Gündem
The Society of Foreign Consuls Dünya’nın Başarılı Kadınlarını Ödüllendirdi...

The Society of Foreign Consuls (SOFC) New York’ta Dünya Kadınlar Günü’nde farklı ülkelerden seçtiği 12 başarılı kadını onurlandırdı.

- Monday, 21 March 2016 16:11
Mustafa Koç hayatını kaybetti

Koç Holding Yönetim Kurulu Başkanı Mustafa Koç, sevk edildiği Vehbi Koç Vakfı Amerikan Hastanesi'nde hayatını kaybetti.

- Thursday, 21 January 2016 09:20
Erdoğan ve Obama birlikte açacak

ABD'deki dünyanın en büyük külliyesinin açılışını Cumhurbaşkanı Erdoğan ve Obama birlikte yapacak.

- Friday, 25 December 2015 13:12
Turkish Life Magazine

- Sunday, 15 November 2015 16:41
Obama: Paris saldırıları tüm insanlığa karşı yapıldı

ABD Başkanı Barack Obama Paris'te çok sayıda kişinin ölümüne neden olan saldırın ardından açıklama yaptı. Obama 'Bu saldırı tüm insanlığa ve insanlığın evrensel değerlerine yapılmış bir saldırıdır.'

- Saturday, 14 November 2015 11:07
ABD ‘Cihatçı John’u vurduğunu açıkladı

Amerika Birleşik Devletleri, IŞİD’in kafa kesme videolarında görülen “Cihatçı John” lakaplı militan Muhammed Emwazi’yi hedef alan bir hava saldırısı düzenledi.

- Friday, 13 November 2015 12:47
Okul gezisine giden Türk öğrencileri mülteci sandılar

Erasmus öğrenci hareketliliği kapsamında Çek Cumhuriyetine gelen Giresun Mesleki Teknik Anadolu Lisesi öğrencileri, mülteci sanılarak yaklaşık 3 buçuk saat boyunca ormanlık alanda bekletildi.

- Friday, 13 November 2015 11:43
Gelecek Vadeden Küresel Liderlere Burs İmkanı

ABD Dışişleri Bakanlığı, gelecek vadeden sivil toplum örgütlerinin liderlerine, Amerika Birleşik Devletleri’nde, 6 ila 18 aylık mesleki gelişim hedefli bir programa, burslu katılım olanağı sağlayan bir fırsat sunuyor.

- Tuesday, 27 October 2015 18:44
Amerika’da Türkler sandık başında

Türkiye’de 1 Kasım'da yapılacak genel seçimler için ABD'de yaşayan vatandaşların oy kullanma işlemi başladı. Bugün itibarıyla ABD genelinde 7 ayrı temsilcilikte toplam 91 bin 304 seçmen 200 sandıkta oylarını kullanabilecek.

- Saturday, 17 October 2015 16:24
ABD'deki gururumuz Prof. Dr. Feryal Özel bir kez daha gururlandırdı

ABD'deki gururumuz başarılı astrofizikçi Prof. Dr. Feryal Özel, Amerikan Fizik Derneği'nin en büyük onurlarından biriyle ödüllendirildi.

- Tuesday, 13 October 2015 18:47
HDP'li danışman patlamayı 9 saat önceden duyurdu

Ankara’da gerçekleşen patlamayı, HDP Genel Başkanı Selahattin Demirtaş’ın danışmanının dün gece, patlamadan yaklaşık 9 saat önce twitter’dan duyurduğu ortaya çıktı.

- Saturday, 10 October 2015 17:10
Giydiği kostüm ve söylemleri ABD turnesini iptal ettirdi

Sezen Aksu’nun ABD ve Kanada’yı kapsayan turnesi iptal edildi. Turnenin ABD’de yaşayan Türklerin Aksu’nun siyasi söylemlerine duyduğu tepki nedeniyle iptal edildiği öğrenildi.

- Saturday, 10 October 2015 03:06
Türk bilim adamına Nobel Kimya Ödülü

Nobel Kimya Ödülü aralarında bir Türk'ün de bulunduğu üç bilim insanına verildi. Aziz Sancar, Thomas Lindahl ve Paul Modrich DNA onarımı alanındaki çalışmalarıyla ödüle layık görüldü.

- Wednesday, 07 October 2015 09:42
BM Genel Kurulu eski başkanı tutuklandı

Birleşmiş Milletler Genel Kurulu’na bir dönem başkanlık yapan John Ashe, rüşvet ve yolsuzluk suçlamasıyla Amerika Birleşik Devletleri’nin New York kentinde tutuklandı. Emekli diplomat Ashe, Çinli emlak şirketlerinden 1.3 milyon dolar rüşvet almakla suçlanıyor.

- Wednesday, 07 October 2015 08:56
Türkiye ile ABD arasında bilgi paylaşımında dev imza!

Türkiye ile ABD arasında Genişletilmiş Bilgi Değişimi Yoluyla Uluslararası Vergi Uyumunun Artırılması Anlaşması imzalandı.

- Monday, 03 August 2015 12:26

Kamu harcamaları ve Mars seyahati

Atatürk Orman Çiftliği'ne inşaa edillen yeni Cumhurbaşkanlığı konutu, mimarisinden, yapıldığı araziye kadar birçok boyutu ile tartışılıyor. 300 milyon dolar maliyeti olduğu tahmin edilen Cumhurbaşkanlığı konutu ile Mars'a 3 uydu gönderilebileceğini hesaplayan Emrah Aydınonat, inşaat harcamalarını farklı bir bakış ile yeniden ele alıyor.

Geçenlerde sosyal medyada paylaşılan bir görsel vardı. Bir tarafta Atatürk Orman Çiftliği arazisine yapılan Başbakanlık (şimdi, Cumhurbaşkanlığı) konutunun maliyetini, diğer tarafta ise Hindistan'ın Mars'a giden uydusunun maliyetini gösteriyordu. Hürriyet'in 3.9.14 tarihli haberine göre Cumhurbaşkanlığı konutunun maliyeti 700 milyon TL'yi (300 milyon doları) aşıyor. Hindistan'ın Mars'a gönderdiği uydu ise 170 milyon TL'ye (74 milyon dolara) malolmuş. Yani, bizim Cumhurbaşkanlığı konutuna harcadığımız para ile Hindistan Mars'a üç uydu daha gönderebilirmiş. Ya da belki de biz, paramızı ve enerjimizi başka şekilde kullanmış olsaydık, şu anda Mars'a giden uydumuzla övünüyor, gelen fotoğrafları paylaşıp dünyaya caka satıyor olurduk. Kim bilir!

İşleri biraz daha karıştırabiliriz: Milli Eğitim Bakanlığı'nın 2013'de bedava kitap dağıtmak için harcadığı para 330 milyon TL civarındaydı.* Yani, Cumhurbaşkanlığı konutuna harcanacak 700 milyon TL ile MEB'in kitap bütçesini üç katına çıkarabilirdik. Ya da bu parayla tanesi yaklaşık 500 bin TL'den satılan yaşam odalarından satın alarak madenlerimizi daha güvenli hale getirebilirdik. Özetle, 700 milyon TL'yi kullanmanın pek çok yolu var: Mars'a uydu göndermek, çocuklara kitap dağıtmak, Cumhurbaşkanlığı konutu inşa etmek, yaşam odası satın almak, sığınmacılara yardım etmek veya başka bir şey yapmak… Benzer bir şekilde Cumhurbaşkanlığı için alındığı söylenen Airbus 330-200 model uçak (500 milyon TL) veya Ankara'ya yapılan kapı ve saatler (31 milyon TL) için harcanan paralar da başka işlerde kullanılabilirdi…

Cumhurbaşkanlığı konutunun maliyeti ile Hindistan'ın Mars'a gönderdiği uydunun maliyetinin karşılaştırılmasını anlamsız bulmuş ve hamaset çerçevesinde değerlendirmiş olabilirsiniz. Haklısınız, birbirinden tamamen farklı iki projeyi bu şekilde karşılaştırmak çok da anlamlı değil gibi. Öte taraftan, sosyal medyada yapılan bu tür karşılaştırmaların ilgi çekmesini anlamak da zor değil. Akılları kurcalayan soruların bazıları şunlar: Kamu otoritesi, bu büyüklükte paraları veya kaynakları ne için kullanacağına nasıl karar veriyor? Bir şeyi yaparken, vazgeçtiği diğer şeyleri dikkate alıyor mu? Bunları yapmak yerine daha güzel şeyler yapabilir miydi? Kamu kaynaklarının nasıl kullanılacağına karar verenler açısından can sıkıcı olsa da, bunların hepsi sorulması gereken sorular.

Sosyal Bilimlerin Baltalı İlahları

Mustafa Satıcı'nın Baltalı İlah karikatürlerini bilirsiniz. Baltalı İlah'ın bu hayattaki temel misyonu hevesinizi baltalamaktır. Örneğin, evinize harika bir sinema sistemi mi aldınız? Baltalı İlah gelir ve "Başta birkaç iyi film izlersin, sonra ver elini Show TV" diyerek hevesinizi baltalar. Ya da otobüsü beklemeye üşenip taksiye mi atladınız? Baltalı İlah arkanızdan "Senin otobüs bomboş gidiyor!" diye seslenir. Bize aldığımız kararın yanlış olabileceğini, alternatifleri yeterince değerlendirmediğimizi hatırlatır. Kaçan fırsatları yüzümüze vurur.

İktisada sosyal bilimlerin kasvetli kraliçesi derler. İktisatçılar da sosyal bilimlerin baltalı ilahlarıdır. Çünkü en temel ilkelerinden biri şudur: Yaptığımız her şey bir ödünleşme içerir. Yani, yaptığımız her şey, başka bir şeyden vazgeçmeyi gerektirir. İktisatçıların işlerinden biri, bize vazgeçtiklerimizi ve bunun maliyetini hatırlatmaktır. Tıpkı Baltalı İlah gibi! Bir karar mı verdiniz, iktisatçı hemen atılır ve sorar: Paranızı, zamanınızı, enerjinizi veya kaynaklarınızı daha iyi değerlendirebilir miydiniz? Fırsat maliyetini, yani kaçan en iyi fırsatın değerini, dikkate aldınız mı?

Fırsat maliyeti

Bir şeyi yapmaya karar verdiğimizde başka şeylerden vazgeçtiğimizin farkında olsak da çoğu zaman fırsat maliyetlerini hesaba katmayız. Genellikle sadece görünür maliyetleri dikkate alırız. Örneğin, evimizi boyamak için yaptığımız harcamayı toplayıp maliyet hesabı yaparız ama bu işe harcadığımız zamanın değerini çoğu zaman unuturuz. İktisatçılar, başka türlü de kullanabileceğimiz bu zamanın değerini, yani fırsat maliyetimizi de hesaplamamız gerektiğini söyler. Evinizin boyası geldiyse ve bu işi kendiniz yapmayı planlıyorsanız, bunu bir düşünün. Hevesinizi baltalamak gibi olmasın ama zamanınız, boyacıya vereceğiniz paradan çok daha değerli olabilir.

Bugün 100 bin TL'si ile bir işe ortak olan ve 1 yılın sonunda bu işten 3 bin TL kazanmayı bekleyen biri, bu işten yıllık kazancının 3 bin TL olduğunu düşünecektir. Ancak, gerçek kazancı bundan çok daha azdır. Çünkü bu parasını başka türlü de kullanılabilirdi. Örneğin, o işe ortak olmak yerine, parasını bir bankaya yatırılabilirdi. Eğer bunu yapsaydı, 1 yılda en az 5 bin TL getiri elde edebilirdi. Yani bu kişi, o işe ortak olarak 5 bin TL kazanmaktan vazgeçip, 3 bin TL'ye razı olmuş demektir. Dolayısıyla, aslında 2 bin TL kaybı vardır. Gördüğünüz gibi 3 bin TL kazandığını düşünen bu kişi, iktisatçılarla konuştuğu anda hevesi baltalanacak ve kaçan fırsatı dikkate almadığına bin pişman olacaktır.

Uzun lafın kısası, akılcı iktisadi kararlar almak isteyenlerin kaçacak fırsatları ve dolayısıyla fırsat maliyetini dikkate alması gerekir.

Ankara'nın kapıları, saatleri, kafesi ve fırsat maliyeti

Tabii bireylerin paralarını, kaynaklarını ve zamanlarını nasıl değerlendirdiği, sadece onları ve belki bir de ailelerini ilgilendirir. Ancak, söz konusu olan kamu yatırımları olduğunda, fırsat maliyetlerinin dikkate alınmaması kabul edilemez. Sonuçta kamuya hizmet verenler, kendi paralarını ve kaynaklarını değil, vatandaşın parasını ve kaynaklarını kullanırlar. Sadece ülkenin bugünü için değil, yarını ve gelecek nesiller için de karar alırlar. Bu sebeple, hem ekonomi politikasını idare etmek hem de kamu yatırımları konusunda karar vermek büyük sorumluluk isteyen işlerdir.

Siyasetçilerin konuşmalarına bakarsanız, kamu projelerini genellikle bakkal hesabı yaparak gerekçelendirdiklerini görürsünüz. Eğer projenin beklenen getirisi, görünür toplam maliyetinden yüksekse, projenin kârlı bir proje olduğunu övünerek açıklarlar. Ne var ki, akılcı kamu yatırımları yapabilmek için bakkal hesabı yapmak yeterli değildir. Kamu kaynakları sınırlı olduğu için, yapılan her proje, yapılabilecek başka bir projeden vazgeçtiğimiz anlamına gelir. Bu sebeple, fırsat maliyetini ve görünmeyen diğer maliyetleri de dikkate almamız gerekir. Çevreye verilen zararlar ve uzun dönemde ortaya çıkabilecek diğer maliyetler de buna dâhildir.

Şimdi, Ankara'ya yapılan ve 31 milyon TL'ye malolan giriş kapılarını ve saatleri düşünün. Kent girişine kapı koyma hevesini baltalamak pahasına sormamız gereken şudur: Belediye bu 31 milyon TL'yi daha faydalı bir iş için kullanabilir miydi? Benzer bir soru, Ankara Söğütözü'ne yapılan, yıllarca işlevsiz olarak durduktan sonra da söktürülen Demir Kafes için de sorulabilir. Tıpkı 3 bin TL kazandığını düşünen adam gibi bakkal hesabı yaparak, Demir Kafes'in belediyeye hiçbir zararının olmadığını söyleyenler var. Ancak, Baltalı İlahlarımız olan iktisatçılar der ki, Demir Kafes'in gerçek maliyeti, sadece ona harcanan paraları içermez, yarattığı görüntü kirliliğini ve o arazinin başka bir iş için kullanılamamasının maliyetini de içerir…

Siyasetçiler kaçan fırsatlardan bahsetmeyi sevmez

Kozmik bir tesadüf eseri, kamu kaynaklarını kullananlar hemen hemen hiçbir zaman fırsat maliyetinden bahsetmez. Çevreye verilen zarar, kesilen ağaçlar, gürültü kirliliği veya çirkin yapıların ruhumuza verdiği hasar da hiç gündeme gelmez. Türkiye'de ve dünyada, kamu kaynaklarını idare edenler bunları tartışmaktan kaçınır. Çünkü fırsat maliyetleri dikkate alındığında görünenden daha fazla kamu projesinin mantıksız olduğu ortaya çıkabilir.

Vatandaşlar açısından ise fırsat maliyetlerini gündeme getirmek mantıklıdır. Çünkü vatandaşların kendi paralarıyla yapılan projeleri sorgulaması gerekir. Sosyal medyada sık sık yapılan "bunun yerine şunu yapabilirdik" türü karşılaştırmaların dikkat çektiği önemli ilkeyi gözden kaçırmamamız lazım. Kamu kaynaklarını bir şey için kullandığımızda başka şeylerden vazgeçiyoruz. İşin fıtratında bu var. Bu sebeple, "kamu kaynakları daha iyi bir şekilde kullanılabilir miydi?" diye sormak da "bu proje ağaç kesmeden, çevreye zarar vermeden, başka yere yapılabilir miydi?" diye sormak da gayet anlamlıdır. Bu soruları sormak vatandaşın hakkıdır.

Türkiye'nin gündemindeki 21 mega projenin toplam mali büyüklüğünün 138 milyar dolar civarında olduğu söyleniyor. İftiharla bu miktarın 130 ülkenin milli gelirinden daha fazla olduğu anlatılıyor. Ancak, bu projelerin iktisadi olarak akılcı projeler olup olmadığını değerlendirebilmek için, bakkal hesabını bırakıp fırsat maliyetlerini de dikkate almamız gerekiyor. Mega proje hevesinizi baltalamak gibi olmasın ama Baltalı İlah böyle diyor!

—Emrah Aydınonat, Bahçeşehir Üniversitesi'nde öğretim görevlisidir. TEPAV'da yazıları yayınlanmaktadır. En son "İktisat Nedir?" kitabını kaleme alan Aydınonat'ın ekonomi düşünce tarihi alanında "The Invisible Hand in Economics" isminde yayınlanmış bir kitabı daha bulunmaktadır. [WSJ]

Read 4479 times
Rate this item
(1 Vote)
Published in TÜRKİYE

TÜRKİYE HABERLERİ

Mustafa Koç hayatını kaybetti
Last Updated on Jan 21 2016

Mustafa Koç hayatını kaybetti

Koç Holding Yönetim Kurulu Başkanı Mustafa Koç, sevk edildiği Vehbi Koç Vakfı...
Okul gezisine giden Türk öğrencileri mülteci sandılar
Last Updated on Nov 13 2015

Okul gezisine giden Türk öğrencileri mülteci sandılar

Erasmus öğrenci hareketliliği kapsamında Çek Cumhuriyetine gelen Giresun Mesleki...
HDP'li danışman patlamayı 9 saat önceden duyurdu
Last Updated on Oct 10 2015

HDP'li danışman patlamayı 9 saat önceden duyurdu

Ankara’da gerçekleşen patlamayı, HDP Genel Başkanı Selahattin Demirtaş’ın...
Türk bilim adamına Nobel Kimya Ödülü
Last Updated on Oct 07 2015

Türk bilim adamına Nobel Kimya Ödülü

Nobel Kimya Ödülü aralarında bir Türk'ün de bulunduğu üç bilim insanına...
Türkiye ile ABD arasında bilgi paylaşımında dev imza!
Last Updated on Aug 03 2015

Türkiye ile ABD arasında bilgi paylaşımında dev imza!

Türkiye ile ABD arasında Genişletilmiş Bilgi Değişimi Yoluyla Uluslararası Vergi...
‘Eyvah ABD’de doğurdum’ paniği!
Last Updated on Jun 01 2015

‘Eyvah ABD’de doğurdum’ paniği!

Zengin Türkler uzun zamandır, ‘çocuğum ABD vatandaşı olsun, fırsatlar ülkesinin...
Süleyman Şah karakoluna operasyon
Last Updated on Feb 22 2015

Süleyman Şah karakoluna operasyon

Türkiye Suriye topraklarında kalan Süleyman Şah Türbesi’ne operasyon düzenledi. 8...
ABD'li Başkonsolos, Türk genciyle evleniyor
Last Updated on Dec 12 2014

ABD'li Başkonsolos, Türk genciyle evleniyor

Sabah yazarından bomba iddia. Diplomatik çevreler şaşkın. İddiaya göre ABD...
Ebru sanatı UNESCO dünya kültür mirası listesine alındı
Last Updated on Nov 27 2014

Ebru sanatı UNESCO dünya kültür mirası listesine alındı

Kültür ve Turizm Bakanı Çelik: "Geçen yıl mart ayında ebru Türkiye halk süsleme...
Last Updated on Nov 24 2014

"Ebru" sanatının UNESCO yolculuğu

Geleneksel Türk kağıt süsleme sanatı ebrunun Birleşmiş Milletler Eğitim, Bilim ve...
ABD - Türkiye ilişkileri: Gerilim hangi boyutta?
Last Updated on Nov 04 2014

ABD - Türkiye ilişkileri: Gerilim hangi boyutta?

Türkiye ile ABD ilişkilerinde, Suriye'ye yönelik politika farklılıklarından...
Atatürk büstünü yaktılar
Last Updated on Oct 08 2014

Atatürk büstünü yaktılar

IŞİD’i protesto eylemleri sırasında bazı gruplar Atatürk heykel ve büstlerini de...
Kamu harcamaları ve Mars seyahati
Last Updated on Oct 01 2014

Kamu harcamaları ve Mars seyahati

Atatürk Orman Çiftliği'ne inşaa edillen yeni Cumhurbaşkanlığı konutu,...
IŞİD, Kobani'nin beş kilometre yakınında
Last Updated on Sep 30 2014

IŞİD, Kobani'nin beş kilometre yakınında

Suriye İnsan Hakları için Gözlemevi, IŞİD'in güney ve güneydoğu tarafından...
Sivil Protesto Artık Polisi Tahrik mi Sayılacak?
Last Updated on Sep 05 2014

Sivil Protesto Artık Polisi Tahrik mi Sayılacak?

Türkiye'de 2013 yazında demokratik hak talepleriyle binlerce insan sokaklarda Gezi...
Türkiye'nin internet erişim karnesi 'kırık notlarla dolu'
Last Updated on Sep 02 2014

Türkiye'nin internet erişim karnesi 'kırık notlarla dolu'

Türkiye, Birleşmiş Milletler tarafından toplanan uluslararası bir internet forumuna...
'Erdoğan için camilerde kandiller yakılsın' denildi mi?
Last Updated on Aug 28 2014

'Erdoğan için camilerde kandiller yakılsın' denildi mi?

MHP Kocaeli Milletvekili Lütfü Türkkan, TBMM'ye İçişleri Bakanı Efkan Ala’nın...
İmam hatipte tecavüz skandalı
Last Updated on Aug 21 2014

İmam hatipte tecavüz skandalı

Akçaabat İmam Hatip lisesinde Arapça öğretmeni Y.D. 17 yaşındaki kız...
'Davutoğlu görevi devralacak'
Last Updated on Aug 19 2014

'Davutoğlu görevi devralacak'

Veda resepsiyonunda konuşan Cumhurbaşkanı Abdullah Gül, Davutoğlu'nun Başbakanlık...
Türkiye’de Yeni Bir Sol Parti Çıkar mı?
Last Updated on Aug 15 2014

Türkiye’de Yeni Bir Sol Parti Çıkar mı?

Duke Üniversitesi öğretim üyesi Bahar Leventoğlu: “Demirtaş ve HDP...

Özel Haber


ADV

BİZİ TAKİP EDİN  

  

Bültene abone olun

TURKISH LIFE MAGAZINE

Linkler