ANKARA — Türkiye'de yolsuzluk iddialarının ardından hazırlanan ve yargı erkini yürütmeye, başka bir deyişle mevcut AKP iktidarına bağlayacağı endişesine yol açan düzenlemelerden ilki yasalaştı. Başbakan Recep Tayyip Erdoğan'ın talimatıyla Hakim ve Savcılar Yüksek Kurulu'nun yapısını sil baştan değiştirecek yasa teklifi, TBMM Genel Kurulu'nda 20 saatlik görüşme maratonu sonunda kabul edildi.

Hükümet'in hazırladığı, ancak AK Parti Grubu'nun sunduğu teklif, HSYK'yı, Adalet Bakanı'na bağlayacağı için anayasaya ve demokrasideki kuvvetler ayrılığı ilkesine ters düştüğü tepkilerine yol açan yasa özü değişmeden yasalaştı. Meclis Genel Kurulu'nda yıllardır pek rastlanmayan, onlarca vekil arasında yaşanan kanlı kavga sahnelerinin ardından AK Parti Grubu'nun kararlığıyla HSYK teklifi kabul edildi.

Meclis'te 14 Şubat saat 14.00'da başlayan ve 15 Şubat saat 10.00'da tamamlanan görüşme maratonunda, Adalet Komisyonu'ndan 46 madde olarak geçmiş olan yasa teklifi üzerinde değişiklikler de yapıldı. Görüşmeler sırasında, AK Parti önergeleriyle 38'nci ve 41'nci maddeler tekliften çıkarıldı. Teklifteki 23, 24, 25, 26, 27, 30, 32, 33, 34, 35, 36, 37, 42 ve 43'ncü maddelerde değişikliğe gidildi. Böylece iki madde çıkarılırken, 14 madde değişti.

AK Parti Grubu'nun önergeleriyle HSYK teklifindeki en önemli değişiklik ise, son 2 haftadır çoğunluk sağlanamadığı için toplanamaması eleştirilen 22 üyeli HSYK Genel Kurulu'na ilişkin oldu. Artık HSYK Genel Kurulu, 17 üyeyle toplanıp salt çoğunluk olan 12 üyeyle karar alabilecek.

Gözler yine Çankaya'da

HSYK’nın yanı sıra Türkiye Adalet Akademisi'nin özerk yapısını de değiştirecek toplam 44 maddelik yasal düzenleme artık Cumhurbaşkanı Abdullah Gül'ün onayına sunulacak. Türkiye'de yargı sistemini etkileyecek düzenleme ile ilgili Cumhurbaşkanı Gül, Meclis'teki son değişiklikleri yerinde ve Anayasa'ya uygun görüp onaylayacak mı veto edecek mi bunu önümüzdeki günler gösterecek.

Akademi de özerkliğini yitirecek

Yasa teklifindeki, Türkiye Adalet Akademisi (TAA) ile ilgili 21 madde ise, 24 Ocak'ta kabul edilmişti. O düzenlemeler şöyle:

TAA'da görev yapacak hakim ve savcılar Adalet Bakanı tarafından görevlendirilecek.
TAA başkan, başkan yardımcıları, genel kurul, yönetim kurulu, denetim kurulu üyelerinin görevleri sona erecek.
TAA hizmet birimleri yapısı da tümüyle değişecek. Bu hüküm hayata geçtiğinde, bu birimlerdeki görevli personelin de görevleri sona erecek.
TAA Genel Sekreterliği kaldırılacak.
TAA Başkanlığı'nın da yapısı değiştirilecek. İki olan başkan yardımcısı sayısı üçe çıkarılacak.
Hakim ve savcıların, dış temsilciliklerde, uluslararası mahkeme veya kuruluşlarda muvafakatleri alınarak görevlendirilmeleri Adalet Bakanlığı'nca yapılacak.
Hakim ve savcıların hak ve ödevi olan meslek içi eğitimleri TAA tarafından yürütülecek. Ancak bu eğitimin usul ve esasları, HSYK'nın görüşü alınarak TAA'nın hazırlanacak yönetmelikle belirlenecek.

Hükümet atayacak

TAA Başkanı, Bakan'ın teklifi üzerine Bakanlar Kurulu'nca atanacak. Başkan yardımcıları ise Bakan tarafından görevlendirilecek.
TAA Genel Kurulu'nun görevleri arasında bulunan Akademide verilen hizmetler karşılığında alınacak ücretler için hazırlanacak tarifeyi onaylama görevi Yönetim Kurulu'na verilecek.
TAA Genel Kurulu'nun, kendi üyeleri arasından üç üye olarak seçtiği Denetim Kurulu üç asıl iki yedek üyeden oluşacak.

Ve yargıdaki en kritik kurum: HSYK

Meclis'in bugün kabul ettiği düzenleme ile ilgili en tartışmalı maddeler ise Türkiye'deki hakim ve savcıların bir anlamda kaderini de belirleyen kurum olan HSYK ile ilgiliydi. HSYK'yı yeni baştan şekillendirecek 23 madde hayata geçtiğinde işleyiş şöyle olacak:

Bu düzenleme Resmi Gazete'de yayımlanarak yürürlüğe girdiğinde, HSYK'daki tüm personelin görevi sona erecek. 10 gün içinde Bakan; Teftiş Kurulu Başkanı, başkan yardımcıları ve genel sekreter yardımcılarını atayacak. Genel Kurul da 10 gün içinde genel sekreter adaylarını belirleyecek ve Bakan, sonraki 3 günde adaylar arasından Genel Sekreteri atayacak.
HSYK'nın mevcut genelgeleri rafa kaldırılacak.

HSYK; mesleğe kabul etme, meslekte kalmaları uygun görülmeyenler hakkında karar verme, disiplin cezası verme, hakim ve savcılar hakkında denetim, araştırma inceleme ve soruşturmalar gibi konularda genelge düzenleyebilecek.
İlgili dairenin teklifi üzerine hakim ve savcılar hakkında inceleme ve soruşturma yapılmasına yer olmadığına ilişkin işlemlere "olur" vermek görevi Bakan'a verilecek. Ancak araştırma yapılmasına yer olmadığına ilişkin işlemlere olur vermek yetkisi Bakan'ın görev alanı dışına çıkarılacak.
HSYK dairelerince verilen kararlara itirazı şimdi olduğu gibi Genel Kurul değerlendirecek.

HSYK üyeleri için kararı Bakan verecek

HSYK'daki mevcut üç daire yine 7 üyeden oluşacak ancak salt çoğunlukla toplanıp karar alması sağlanacak. Bir daire 4 üyeyle ile karar alabilecek.
Adalet Bakanı isim isim hangi üyenin, hangi dairede görev yapacağına karar verecek. Daire başkanları, daire üyelerinin kendi aralarında belirlenecek iki aday arasından Genel Kurul'ca seçilecek.

Mevcut kanunda olduğu gibi 1 üye tarafından yapılacak çağrı üzerine HSYK Genel Kurulu artık toplanamayacak.
Adalet Bakanlığı Müsteşarı daire başkanı seçilemeyecek.

HSYK 3'ncü Daire'nin görevleri arasına hakim ve savcılarla ilgili "inceleme ve soruşturma yapılmasına yer olmadığına ilişkin" işlemlerde "olur" için Bakan'a teklifte bulunma" da eklenecek.
Adalet Bakanı'nın geçici görevlendirmeyle tetkik hakimi görevlendirme yetkisinden vazgeçilecek.

Teftiş de Bakan'a karşı sorumlu olacak

HSYK üyeleri hakkındaki soruşturmaları Bakan, kovuşturmaları Genel Kurul yürütecek.
HSYK Teftiş Kurulu Başkanı, artık Kurul yerine Adalet Bakanı'na karşı sorumlu olacak.
Teftiş Kurulu alınacak yasal ve idari tedbirler konusunda ise, Bakan yerine Kurul'a teklifte bulunacak. Teftiş Kurulu, Kurul veya Bakan tarafından verilen benzeri görevleri de yerine getirecek.

Bakan, Soruşturma Kurulu oluşturacak

Adalet Bakanı, suç ihbar ve şikayetlerini doğrudan ya da inceleme yaptırdıktan sonra soruşturma açılmasına yer olmadığına ya da soruşturma açılmasına karar verecek. Soruşturma açılmasına karar verilmesi halinde, üyeler arasından 3 kişilik kurul seçecek. Soruşturma Kurulu, disiplin cezası verilmesine yer olup olmadığı hakkındaki kanaatini belirten bir rapor hazırlayarak Bakan'a verecek.

HSYK Genel Kurulu'na ayar

HSYK Genel Kurulu'nun halen 17 üyeyle toplanıp salt çoğunluk olan 12 üyeyle karar almasına ilişkin komisyonda yapılan düzenlemeden vazgeçilecek. Genel Kurul'un salt çoğunluk aranmadan 12 üyeyle toplanıp yine bu çoğunlukla karar alması sağlanacak. Bu hüküm, son 2 haftadır HSYK Genel Kurulu'nun üyelerce yasal izin alınması nedeniyle toplanamaması üzerine hükümet tarafından AKP önergesiyle düzenlemeye eklendi.

AYM için 6 yıl kıdem şartı kalkacak

Adli ve idari yargı hakim ve savcıları arasından HSYK üyesi adayı olabilmek için meslekte 20 yıl çalışmış olma şartı, yasanın yürürlüğe girdiği tarihten itibaren 5 yıl içinde yapılacak seçimlerde aranacak.
Anayasa Mahkemesi'ne yüksek mahkemelerden üye seçilecek adayların belirlenmesinde kıdemi en az 6 yıl olan adaylar arasından seçim yapılması şartı kaldırılacak.

Meclis'te yine kavgaya neden oldu

Bu arada HSYK düzenlemesi görüşmeleri, Adalet Komisyonu'ndaki 7 günlük maratonda ve Ocak ayındaki Meclis Genel Kurulu görüşmelerinde olduğu gibi bugün de kavgaya yol açtı. TBMM Genel Kurulu'nda pek örneği görülmemiş şekilde birkaç kişilik değil onlarca milletvekili arasında yumruklu, tekmeli kavga nedeniyle kan döküldü. CHP'li Ali İhsan Köktürk'ün burnunun kırıldığı, AK Partili Bayram Özçelik'in ise parmağında çatlağa yol açan kavga, iktidara yönelik yolsuzluk ve yargıyı kontrol etme tartışmalarıyla geldi.